TAŞOVA : 1940'lı yıllarda Erbaa ve çevresinde müthiş bir deprem olmuştur.İlçe ve çevresi yerle bir olmuştur.O zaman ki ilçe içerisinde bugünkü Taşova'nın bulunduğu Yemişenbükü köyü de vardır.Duruma çare aranırken ilçe ikiye bölünerek idare edilmek istenmiştir.Çünkü Erbaa kapladığı alan itibariyle bir ilçeden idare edilemeyecek kadar büyüktür.
04.08.1944 tarihli,4448 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ilk defa ilçe teşkilatı ve Belediye birlikte kurulmuştur.Kuruluş çalışmalarını yürütmek üzere ilk Belediye Başkanı ve kaymakam vekili,o zamanki Bidevi Bucak Müdürü Hasan Aykan'ın görevlendirilmesi ile ilçe çalışmalarına başlanmıştır.
1953 yılında alınan 5696 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile de Tokat İli'nden ayrılıp Amasya İli'ne bağlanmıştır.Hükümet Konağı,tekel binası,Yeşilırmak üzerine yapılan köprü bu dönemde yapılmıştır.1980 yılından sonra Taşova'yı Erbaa'ya bağlayan yolun bölgeyi Doğu Anadolu'ya bağlayan ana karayolu özelliğini kazanması ile ilçe hızlı bir kalkınma dönemine girmiştir.
İlçenin doğusunda Tokat İlinin Erbaa İlçesi, batısında Amasya kenti ve Samsun İlinin Ladik İlçesi, güneyinde ise Tokat İlinin Turhal İlçesi bulunur.
1953 yılında Amasya İline ilçe olarak bağlanan Taşova'nın, Amasya merkezine uzaklığı 52 km. dir. Yüzölçümü 1.010 kilometre karedir. Amasya Merkez ilçeden sonra alanı en büyük ilçedir.
1980 nüfus sayımına göre 56.860 olan ilçe nüfusunun 6.395 'i İlçe Merkezinde, 50.465 'i köylerde oturmaktadır.
Taşova doğuda Koyulhisar'dan başlayarak Reşadiye, Niksar, Erbaa gibi önemli büyük ilçeleri içine alan çok verimli bir ovanın batısındadır. Verimli tarım topraklarına sahip olan ilçede tahıl (özellikle buğday) tarımından başka şeker pancarı ve tütün üretimi ve köylerde de meyvecilik yapılmaktadır. Taşova'da kalitesi çok yüksek olan "Taşova tütünü" denen bir tütün türü yetiştirilir.
Taşova denilince eskidenberi akla "Taşova tütünü" gelmektedir. Taşova tütünü olarak bilinen tütün türü, Taşova'dan başka Erbaa'da, Niksar'da, Tokat'ta da yetiştirilir.
Yaprakları orta boyda, geniş, dolgun, dokusu oldukça kalın, yumuşak ve dayanıklıdır. Rengi açık yeşil, yeşil, ender olarak da açık kırmızıdır. İçimi genellikle yumuşaktır. Açık kırmızı renkli tütün yapraklarının içimi daha doyurucudur. Açık kırmızı renkli yapraklar tütün harmanlarına yumuşak ve tatlı bir lezzet verir, renklerini geliştirir.
Taşova tütününün içerdiği nem miktarı yüksektir ve yanıcılığı fazladır. Nikotin oranı % 1'dir.
Taşova tütününün sanayi değeri yüksektir, çünkü kimyasal bileşimi bölgeden bölgeye ve farklı hasat yıllarında değişiklik göstermez. Taşova tütünü kaba, taşlı, engebeli topraklarda yetişir. Büyüme döneminde ortalama ısı 17 derece, toplam yağmur miktarı % 54 civarındadır.
Taşova, İlde Merzifon dışında ekonomik ve sosyal yaşam açısından Merkez'e bağımlı olmayan gelişmiş ikinci ilçedir.
İlçenin topoğrafik ve halihazır haritası 1950 'de İlçe Merkezi'nin imar planı 1952 'de yapılmıştır.
Taşova'da biri İlçe Merkez Belediyesi, 8 'i bucak ve köy belediyeleri olmak üzere 9 belediye vardır.
Taşova Merkez Belediyesi 1952 'de kurulmuştur.Amasya İli'nde Göynücek'ten sonra nüfusu 10.000 den küçük olan ikinci ilçe belediyesidir. 1980 deki nüfusu 6.395 dir. 1980 cari fiyatları ile bütçesi 14.2 milyon TL. olup, kişi başına harcama 2.228.-TL.dir.
İlçedeki diğer belediyeler, Çaydibi, Destek, Esençay, Gölbeyli, Uluköy, Akınoğlu, Belevi, Alpaslan belediyeleridir. 1994 de Ballıdere ve Özbaraklı belediyeleri dahil olmuştur. Bu belediyeler ilçe merkezine 10-12 km. uzaklıktadır.
Taşova'da yetişen bamyanın da tadı ve kalitesi ün yapmıştır. Sultani ve karabamya olmak üzere iki tür bamya yetiştirilir. Sultani bamya diğerine göre daha büyük olup, yaş olarak yerinde tüketilir. Çiçek bamyası adı verilen karabamya ise büyümeden çiçek halinde toplanır, iplere dizilerek kurutulur ve büyük kentlere gönderilir. Bu türe Amasya merkeze bağlı Ziyere kasabasında sıra bamya da denmektedir.
Taşova'da eskiden beri soğan ekimi de yaygındır. Bilhassa Sonusa (şimdiki Uluköy) soğanı ile tanınır.
Diğer sebzelerden en önemlileri domates ve kabaktır. Kadadu yani Haddadi, şimdiki adı ise Çaydibi köyü eskiden beri kabağı ile meşhurdur.
Taşova'nın bir meyve beldesi olduğunu söylemek fazla abartılı bir ifade olmaz. Dere boylarında sık sık rastlanan bahçelerde elma, armut, ayva, ceviz, kayısı, erik ,dut v.b. her türlü meyve yetiştirilir. Miktar bakımından olmasa da lezzet bakımından ülkemizde ön sıralarda yer alır. Toprağı meyveciliğe çok elverişlidir. Bitkilerin çiçek aşılamaları esnasında ısı ve yağış yeterli olmakta, yazın sıcak geçmesi de meyvelerin kolayca olgunlaşmalarını sağlamaktadır.
Taşova köylerinde hala da bağcılık ve pekmez yapımı önemli yer tutmaktadır. Bilhassa eski Rum köylerinin olduğu alanlardan ortaya çıkarılan büyük şarap küpleri bağcılığın çok eskiden ne kadar önemli olduğunun emareleridir. Köylerimizde bağcılığın tarihinin çok eskilere kadar uzandığı anlaşılmaktadır. Son yıllarda bağlar yerini diğer bitkilere bırakmıştır. Hatta yakın zamana kadar iyi para yapıyor diye bağların tütün tarlalarına dönüştüğüne dahi şahit olmuşuzdur. 1950 li yıllarda ipekböcekçiliği yani kozacılık yaygın idi. Günümüzde bu kaybolmuştur. Mevcut sulama arklarının ıslah edilmemesi ve yenilerinin açılmaması yüzünden meyvecilik istenildiği düzeye erişememiştir. Yöremizde kiraz ağaçları 100 kg.ın üstünde meyve verirken Türkiye ortalaması 20 kg.dır.
Sebzecilikte çok önemli yer tutar. En başta fasulye yetiştiriciliği gelir. Şeker pancarı hala yaygındır. Seracılık yavaş yavaş köylerimize dahi girmeye başlamıştır.
Çayır ve meraların olduğu alanlarda hayvancılıkta yapılmaktadır. Ancak küçük ölçeklidir. Genellikle ailelerin birkaç baş ineği, koyunu, keçisi, tavuğu bulunur. Köylerde koyun ve keçi sürüleri de mevcuttur.Tek tük besi hayvancılığı yapanlar da bulunur. Son yıllarda yüksek gelir getiren kültür ırklarına ilgi artmıştır. Az da olsa arıcılıkla uğraşanlar da bulunur.
------------------
biz olmasak gökyüzü,biz olmasak üzüm,
biz olmasak üzüm göz,kömür göz,ela göz;
biz olmasak göz ile kaş,öpücük,nar içi dudak;
biz olmasak ray,dönen tekerlek,yıkanan buğday,ayın onbeşi,
biz olmasak Taşova'nın tütünü,Kütahya'nın çinisi,yani bizsiz
anne dizi,kardeş dizi,yar dizi,güzel değildir.
Enver Gökçe (1920-19 Kasım 1981)
Enver Gökçe, 1920 yılında Çit köyünde doğmuş, şiirlerinin büyük çoğunluğunu bu köyde yazmış.Acılar çekmiş, hapishanelerde yatmış, sürgünlere gönderilmiş, yaşamı boyunca hep takip edilmiş.Zaman zaman köyüne gelip iki katlı küçük eve sığınmış.
Köy halkından Orhan Gazez ve Mevlüt Yavuz ile köy muhtarı A. Şerafettin Sonat öncülük etmişler, köy içindeki bir binayı restore ederek Enver Gökçe'nin eşyalarını bir araya getirmişler. Binanın girişinde "Köylülerime" adlı şiiri çerçevelenip asılmış. İçerde köyde kullandığı daktilosu, masası, bastonu, paltosu ve çeşmeden su taşıdığı testisi sergileniyor. Ayrı bir bölümde de yatağı ve kullandığı diğer gereçler yer alıyor. Köy muhtarı, elinde Enver Gökçe'yle ilgilibelge ve fotoğraf olanların Kültür Evi'ne göndermelerini istiyor.
Çit köyü Enver Gökçe Müzesi, Kemaliye Kaymakamlığı'nın da katkılarıyla 26 Haziran 2008 de açılacak.
Enver Gökçe'nin Çit köyünde yaşadığı iki katlı ev ise halen ayakta.Köylüler bu evin de restore edilmesini istiyorlar.Evin alt katını gezdik.Karanlık bir oda.Kış odasıymış, kocaman bir sobası varmışYazları da üst katta otururmuş.Radyosu hiç eksik olmazmış odasından.Evi sıkça basılırmış, yazdıklarını toplar götürürlermiş yetkililer.Mevlüt Yılmaz, " bir kez tüm yazdıklarını topladıklarında, ne zaman bitecek bu baskı, götürdükleriniz bir kitabın çevirisi ve benim ekmek param..."dediğini anlatıyor.
Çit köyü Enver Gökçe Kültür Evi'nin köylüler tarafından yapılarak onun adına açılacak olması kültür ve sanat adına gerçekten önemli bir olay.
